همان طور که مي دانيد، انسان علاوه بر جنبه مادي و جسمي، داراي جنبه معنوي و روحي هم هست و هر يک از آن ها در رسيدن به کمال مطلوب خود، برنامه هاي خاصي احتياج دارند . يکي از برنامه هايي که جنبه معنوي دارد، تقوا و پرهيزگاري است . به اين معنا که اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوي ارتقاء دهد و به عالم طهارت و رفعت متصل کند، اولين چيزي که بايد بدان ملتزم بشود، جلوگيري از افسار گسيختگي خود است . او نبايد خود را سرگرم لذت هاي جسمي و شهوات بدني کند، بايد خود را بزرگتر از آن بداند که زندگي مادي را هدف بپندارد . بهترين، نزديک ترين، مؤثرترين و عمومي ترين راهي که افراد را در اين امر (تقوا) مي تواند کمک کند، روزه است که با پرهيز از خوردن، آشاميدن و شهوت جنسي، علاوه بر اين که نيروي خويشتن داري از گناهان در آنان قوت مي گيرد، به تدريج بر اراده خود مسلط مي شوند و در برابر هر گناهي عنان اختيار را از کف نمي دهند .
 
«يا ايها الذين ءامنوا کتب عليکم الصيام کما کتب علي الذين من قبلکم لعلکم تتقون » ; [2]اي افرادي که ايمان آورده ايد! روزه بر شما نوشته شد; همان گونه که پيشينيان از شما نوشته شده تا پرهيزگار شويد .[3]
 
روزه، علاوه بر فايده معنوي (تقوا)، فايده هاي ديگري هم دارد:
 
الف - اثر اجتماعي روزه: روزه، درس مساوات و برابري در ميان افراد اجتماع است . با انجام اين دستور مذهبي، افراد متمکن، وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمي يابند، و اين باعث مي شود که به کمک محرومان بشتابند . امام صادق ( عليه السلام) مي فرمايد: «روزه به اين دليل واجب شد که ميان فقير و غني مساوات برقرار گردد، و اين بدان جهت است که غني، طعم گرسنگي را بچشد و نسبت به فقير اداي حق کند; چرا که اغنيا معمولا هر چه را بخواهند، براي آن ها فراهم است . خدا مي خواهد ميان بندگان خود مساوات باشد، و طعم گرسنگي و درد و رنج را به اغنيا بچشاند تا به ضعيفان و گرسنگان رحم کنند» .
 
ب) اثر بهداشتي و درماني: عامل بسياري از بيماري ها، زياده روي در خوردن غذاهاي مختلف است; چون مواد اضافي جذب نشده به صورت چربي هاي مزاحم در نقاط مختلف بدن، يا به صورت چربي و قند اضافي در خون باقي مي ماند . اين مواد لجنزارهاي متعفني براي پرورش انواع ميکروب هاي عفوني است، و در اين حال، بهترين راه براي مبارزه با اين بيماري ها، نابود کردن اين لجنزارها از طريق روزه است . پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) مي فرمايد: «معده خانه تمام دردها و امساک (روزه) بالاترين داروهاست .» [4]
 
علت اين که ماه رمضان براي روزه گرفتن انتخاب شده، اين است که اين ماه بر ساير ماه ها برتري دارد . در اين ماه، «قرآن » کتاب هدايت و راهنماي بشر که «فرقان » است و با دستورها و قوانين خود روش هاي صحيح را از ناصحيح جدا کرده و سعادت انسان ها را تضمين نموده، نازل گرديده است و در اين ماه، شب قدر قرار دارد که بهترين شب سال است و مقدرات انسان در آن مشخص مي شود; «شهر رمضان الذي انزل فيه القرآن هدي للناس و بينات من الهدي و الفرقان ...» [5]در روايات اسلامي نيز چنين آمده است که همه کتاب هاي بزرگ آسماني در اين ماه نازل شده اند; به اين ترتيب، ماه رمضان که همواره ماه نزول کتاب هاي بزرگ آسماني و ماه تعليم و تربيت بوده، بر ماه هاي ديگر برتري محسوسي دارد .[6]
[2] بقره، 183 .

[3] علامه طباطبايي (ره)، تفسير الميزان، ج 2، ص 8 .

[4] آيت الله مکارم شيرازي و ديگران، تفسير نمونه، ج 1، ص 631 .

[5] بقره، 185 .

[6] تفسير نمونه، ص 634 .

«فلسفه روزه دارى» رمضان، ماه خدا، روزه از ديدگاه دانشمندان و آثار روزه

يکى از دستورات خداوند به انسان ه، روزه دارى است تا در سايه آن، انسان بتواند از هرگونه فساد و بيمارى مصون بماند و با رهانيدن خود از دام هاى شيطان، خود را در مسير انبيا و ائمه(ع) قرار دهد. قرآن اين دستور را اين گونه بيان مى فرمايد: (هان اى کسانى که ايمان آورده ايد، روزه بر شما واجب شد و اين دستور نه تنها درباره شما بلکه يک سنت الهى است که به پيامبران گذشته و پيروان آنان نيز ابلاغ شده; پس روزه بگيريد. اميد است بدين سبب متقى گرديد.)1