امام علي عليه السلام فرمودند:

و اعْلموا انّه ليْس على احد بعْد الْقرْآن منْ فاقة، و لا لاحد قبْل الْقرْآن منْ غنىً؛

آگاه باشيد! هيچ کس با داشتن قرآن نيازمند نخواهد بود! و هيچ کس بدون قرآن بى نياز نخواهد بود!.

نهج البلاغه، خطبه 176.

شرح حديث:

حضرت على (عليه السلام) در نهج البلاغه مطالب گوناگون و بحث هاى فراوانى پيرامون قرآن بيان کرده است. يکى از زيباترين آن ها، سخن فوق است. معناى اين روايت اين است که تمام نيازهاى بشر در قرآن وجود دارد; نيازهاى اجتماعى، فردى، اخلاقى، اقتصادى، نظامى و مانند آن. بدين جهت اگر قرآن را داشته باشيد و به آن عمل کنيد هرگز نيازمند نخواهيد بود و اگر قرآن را رها کنيد، هر چند همه چيز داشته باشيد، هرگز بى نياز نخواهيد بود.

نه تنها کلّ قرآن انسان را بى نياز مى کند، بلکه گاه يک آيه قرآن براى تمام عمر انسان کافى است و مى تواند سرمشق خوب و مناسبى براى سراسر زندگى او باشد. همان گونه که آيه آخر سوره زلزال بر تمام زندگانى آن عرب بيابانى نورافشانى کرد.

توضيح اين که: مرد عربى(1) خدمت پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله) رسيد و عرض کرد: اى پيامبر خدا! به من قرآن بياموز.

پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله)يکى از اصحابش را فراخواند و به او دستور داد که به آن مرد عرب تعليم قرآن کند.

صحابى رسول الله (صلى الله عليه وآله) سوره «زلزال» را به مرد عرب تعليم داد. وقتى عرب بيابانى سوره زلزال را فراگرفت، از جاى برخواست تا با پيامبر (صلى الله عليه وآله)خداحافظى کند و برود. همگان متعجّب شدند!.

حضرت فرمود: کجا مى روى؟

مرد عرب عرض کرد: يا رسول الله! دو آيه آخر اين سوره (فمنْ يعْملْ مثْقال ذرّه خيْراً يره * و منْ يعْملْ مثْقال ذرّه شرّاً يره)(2) براى تمام عمر من کافى است!

پيامبر (صلى الله عليه وآله) فرمود: «او را به حال خود بگذاريد، که مرد فقيهى شد!»(3).

آرى اگر کسى معتقد باشد که فرداى قيامت کمترين و کوچک ترين اعمال و گفتار او در مقابلش مجسّم مى شود و بايد پاسخگوى آن باشد، همين عقيده او را در تمام زندگى از خطاها و لغزش ها حفظ و به نيکى ها دعوت مى کند.

آرى با داشتن قرآن و عمل کردن به آن نيازى وجود نخواهد داشت و بدون قرآن، هر چند تمام امکانات فراهم باشد، انسان نيازمند خواهدبود.

برخى تصوّر مى کنند غربى هاى دورافتاده از معارف الهى و داراى تمام امکانات مادّى، انسان هاى خوشبختى هستند. در حالى که در مهد تمدّن غرب، يعنى آمريکا، اساسى ترين نياز بشر، يعنى امنيّت، وجود ندارد! به گونه اى که رفت و آمد در شب در بسيارى از شهرها خطرناک است! همان گونه که تردّد در روز، اگر پول قابل توجّهى همراه انسان باشد، خالى از خطرات مهمّ نخواهد بود; چرا که به قول يکى از دانشمندان فرانسوى تمام ارزش هاى آمريکايى در دلار خلاصه مى شود و همه چيز فداى آن مى گردد، دلار معبود آن هاست! کودکان آن ها در مدارس به روى معلّم و هم کلاسى هاى خود اسلحه مى کشند و بارها اتّفاق افتاده که آن ها را کشته اند، موادّ مخدّر و مراکز فساد در آن جا غوغا مى کند، هر چند صنايع آن ها دنيا را پر کرده است.

به هر حال ما مسلمانان بايد قدر اين عطيّه و نعمت بى بديل الهى را بدانيم و آن را پاس بداريم و در فهم و درک مضامين آيات نورانى آن تلاش کنيم و سپس براى عمل به اين نسخه شفابخش دامن همّت به کمر زنيم و ديگران را نيز نسبت به عمل به آن تشويق کنيم.



پي نوشت:

1. نويسنده کتاب پرتوى از قرآن، در قسمت دوم جزء سى ام کتاب مذکور، صفحه 224 مى گويد: «وى صعصعه بن ناجيه، جدّ فرزدق بوده است».

2. پيامبر اکرم (صلى الله عليه وآله) اين دو آيه را «جامعه» ناميد و عبدالله بن مسعود، يکى از اصحاب پيامبر، آن را «محکم ترين» آيات قرآن شمرده است. (مجمع البيان، جلد 5، صفحه 527).

3. تفسير نمونه، جلد 27، صفحه 231.

منبع: ??? سرمشق از سخنان حضرت على عليه السلام، مؤلّف: حضرت آيت الله العظمى مکارم شيرازى، تهيّه و تنظيم: ابوالقاسم عليان نژادى.

گردآوري، تنظيم و درج خبر: داود زنگنه، کارشناس دانشجويي‌فرهنگي و روابط‌عمومي معاونت بين‌الملل